Muzeum Górnośląskie w Bytomiu 2014 - to będzie ostatnia Noc Muzeów?

Muzeum Górnośląskie w Bytomiu 2014 - Połączenie jest dobrym pomysłem, twierdzi były pracownik MG

Siedemnastego maja Muzeum Górnośląskie nie będzie spało - podobnie jak wiele placówek muzealnych w całym kraju. Program na "Noc Muzeów" jest naprawdę ciekawy. "Kolory miasta" i "Stary Bytom" - to wystawy, które zostaną otwarte właśnie w ten wieczór. Będzie można wziąć udział w warsztatach "Moda jako narzędzie propagandy", będzie degustacja herbat i opowieści o zupach. Punkt kulminacyjny - koncert Ewy Urygi. I tylko sami pracownicy Muzeum pytają: czy to ostatnia taka noc w Muzeum Górnośląskim- odrębnej placówce?

Trwają rozmowy
- 24 kwietnia, Kazimierz Karolczak, wicemarszałek województwa śląskiego, spotkał się z pracownikami Muzeum Śląskiego oraz Górnośląskiego - mówi Witold Trólka z biura prasowego Urzędu Marszałkowskiego. - Zaproponował utworzenie grupy z udziałem przedstawicieli obu muzeów. Jej celem będzie wypracowanie merytorycznej koncepcji działania instytucji po połączeniu. Równocześnie będą prowadzone dalsze rozmowy z prezydentem Bytomia na temat przejęcia przez miasto tej instytucji - dodaje Witold Trólka. Czasu nie zostało wiele, bo wstępna uchwała połączenia została już przegłosowana, a kolejne, ostateczne decyzje, zgodnie z przepisami, muszą zostać podjęte najpóźniej na początku lipca. Prezydent Damian Bartyla deklarował, że miasto będzie chciało współfinansować Muzeum Górnośląskie - w 51 procentach i od przyszłego roku.

Są i tacy, którzy łączenie placówek uznają za dobre posunięcie. Wśród nich jest były pracownik MG, Tadeusz B. Hadaś. W swoim liście, który przysłał do naszej redakcji pisze, że jest przeciwny utrzymaniu samodzielności MG. - Nie tylko historyczne, lecz również muzealnicze i ekonomiczne fakty zaświadczają, że jest to instytucja-bliźniak Muzeum Śląskiego w Katowicach, realizująca identyczne cele i niepotrzebnie marnująca swój potencjał na konkurowanie z katowicką instytucją - pisze Tadeusz Hadaś. Dodaje też, że to samorząd bytomski powinien w mieście utworzyć np. Muzeum Historii Bytomia. Zwraca uwagę, że petycja dotycząca obrony odrębności MG została podpisana głównie przez przyrodników. - Świadczy o tym, że w tzw. obronie MGw Bytomiu najprawdopodobniej nie chodzi o zachowanie całej instytucji, lecz głównie Działu Przyrody (...) najbardziej aktywnego i od lat najlepiej funkcjonując go, nowoczesnego działu w tej instytucji kultury. "

Wszystkie ekspozycje w tym dniu będą udostępnione bezpłatnie
Wystawy stałe:
1. „Przyroda Górnego Śląska Lasy, wody i mokradła”
2. „Z życia ludu śląskiego XIX - XX wieku”
3. „Galeria Malarstwa Polskiego”

Wystawa czasowe:
1. „Galeria Sztuki Współczesnej. Pokaz 4”
2. „Stary Bytom”
3. „Kolory miasta w sztuce nieprofesjonalnej. Ze zbiorów Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu”
4. „I wojna światowa i czyn Legionów. Symbole męstwa i chwały”
5. „Przy kuchennym stole – wnętrza i smaki kuchni śląskiej”

Gmach główny, pl. Jana III Sobieskiego 2
18.00 Otwarcie Nocy Muzeów
18.30 - 24.00 Warsztaty asamblażu w oparciu o twórczość Władysława Hasiora, sala 112
19.30 - 20.00 „Sztuka w działaniu”, warsztaty Land Artu, sala 112
20.00 - 22.00 „Sztuka w działaniu”, warsztaty Street Artu, sala 112
22.00 - 24.00 „Sztuka w działaniu”, malowanie piaskiem, sala 112
18.30 Otwarcie wystawy „Stary Bytom”, sala B
18.30 Koncert kameralny uczniów Ogólnokształcącej Szkoły Muzycznej I i II stopnia im. Fryderyka Chopina w Bytomiu w „Galerii Malarstwa Polskiego”
19.00 Koncert kameralny uczniów Ogólnokształcącej Szkoły Muzycznej I i II stopnia im. Fryderyka Chopina w Bytomiu w „Galerii Sztuki Współczesnej. Pokaz 4”
19.30 Koncert kameralny uczniów Ogólnokształcącej Szkoły Muzycznej I i II stopnia im. Fryderyka Chopina w Bytomiu w „Galerii Malarstwa Polskiego”
20.00 Koncert kameralny uczniów Ogólnokształcącej Szkoły Muzycznej I i II stopnia im. Fryderyka Chopina w Bytomiu w „Galerii Sztuki Współczesnej. Pokaz 4”
19.00 „Przyroda Górnego Śląska. Lasy. Wody i mokradła” oprowadzanie
19.30 „Z życia ludu śląskiego XIX -XX wieku” oprowadzanie
20.00 „Galeria Malarstwa Polskiego” oprowadzanie
21.00 „Stary Bytom” oprowadzanie
21.30 „Przyroda Górnego Śląska. Lasy, wody i mokradła” oprowadzanie
22.00 „Galeria Malarstwa Polskiego” oprowadzanie
23.30 „Stary Bytom” oprowadzanie

Świetlica, wejście od ul. Piłsudskiego
18.00 Tajemniczy świat zwierząt (żywe gady, pająki), prowadzenie: Andrzej Pająk
18.45 Quiz „Prawda czy fałsz”
19.00 Tajemniczy świat zwierząt (żywe gady, pająki), prowadzenie: Andrzej Pająk
19.45 Quiz „Prawda czy fałsz”
20.00 Tajemniczy świat zwierząt (żywe gady, pająki), prowadzenie: Andrzej Pająk
20.45 Quiz „Prawda czy fałsz”
21.00 Pokaz filmu „Nadejdą jeszcze chwile” w reżyserii Leszka Staronia
22.30 „Finisz Rajdu Ptasiarzy”

Budynek na ul. W. Korfantego 34
18.00 – 24.00 „Gry i zabawy w średniowiecznym Bytomiu”, sala 210
18.00 – 24.00 „Moda jako narzędzie propagandy”, Sala Kolumnowa
18.00 – 24.00 „Herbaciane degustacje” przygotowane przez Herbaciarnię z ul. Rycerskiej w Bytomiu oraz Oxalis Polska
18.15 Otwarcie wystawy „Kolory miasta w sztuce nieprofesjonalnej. Ze zbiorów Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu”, sala 203
18.30 – 23.00 „Szlak kolorowych miast”, gra rodzinna na wystawie „Kolory miasta w sztuce nieprofesjonalnej. Ze zbiorów Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu”, sala 203
19.00 Koncert kameralny towarzyszący otwarciu wystawy „Stary Bytom”, wykonawcy: Hanna Balcerzak i Aleksanda Gajecka-Antosiewicz oraz Kwartet Akademos, Sala Gorczyckiego
20.30 Spotkanie „Zupy białe, zupy rumiane, rosoły delikatne…”, Sala Kolumnowa
21.00 „I wojna światowa i czyn Legionów. Symbole męstwa i chwały” oprowadzanie
21.30 „Przy kuchennym stole – wnętrza i smaki kuchni śląskiej” oprowadzanie
22.30 Koncert „Pod osłoną nocy”– EVAH (Ewa Uryga) i trio jazzowe, Sala Gorczyckiego
22.30 „I wojna światowa i czyn Legionów. Symbole męstwa i chwały” oprowadzanie
22.30 „Kolory miasta w sztuce nieprofesjonalnej. Ze zbiorów Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu” oprowadzanie

Budynek przy ul. W. Korfantego 34a (dawna wozownia)
18.00 – 24.00 „III Targi Sztuki Młodych”

**
Szanowni Państwo,
w rozpropagowanym wśród bytomskich organizacji pozarządowych dopiero po prawie półtora miesiąca od podanej w nim daty wystosowania "Liście otwartym w obronie Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu" (http://obronamuzeum.pl/) zaskakuje merytoryczny skład podpisanych pod nim sygnatariuszy. Świadczy on o tym, że w tzw. obronie Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu najprawdopodobniej nie chodzi o zachowanie całej instytucji, lecz głównie Działu Przyrody. Otóż, zdecydowana większość profesorów i doktorów podpisanych pod listem jest biologami i przyrodnikami, co uświadamia, że pomysłodawcami listu nie są wszyscy pracownicy Muzeum Górnośląskiego, lecz głównie muzealnicy z Działu Przyrody, nawiasem mówiąc najbardziej aktywnego i od lat najlepiej funkcjonującego, nowoczesnego działu w tej instytucji kultury. Oczywiście przyczyny tak ewidentnie jednostronnego wsparcia inicjatywy części bytomskich muzealników mogą być rozmaite, jednak dają wiele do myślenia. Dlaczego sygnatariuszami listu nie zostali archeolodzy, historycy, czy historycy sztuki, lecz jedynie przyrodnicy i pojedynczy etnografowie?
Osobiście przyklasnę staraniom Działu Przyrody w kierunku utworzenia w Bytomiu samodzielnego (czy będącego oddziałem Muzeum Śląskiego) Muzeum Przyrodniczego lub Muzeum Archeologiczno-Przyrodniczego, jeżeli takie się oficjalnie pojawią. Przyznam, że na tego typu specjalizacyjny krok organizatora czekam od co najmniej kilku lat.
Odnosząc się do treści "Listu otwartego", jestem zdecydowanie przeciwny utrzymaniu samodzielności obecnego Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu, gdyż nie tylko historyczne, lecz również muzealnicze i ekonomiczne fakty zaświadczają, że jest to instytucja-bliźniak Muzeum Śląskiego w Katowicach, realizująca identyczne cele i niepotrzebnie marnująca swój potencjał na konkurowanie z katowicką instytucją. Oba Muzea wywodzą swoje korzenie z tej samej placówki, tj. przedwojennego Muzeum Śląskiego w Katowicach. Analizując fakty historyczne, trudno nie zauważyć, że większość działów obecnego Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu (w latach 1945-1950 Muzeum Śląskiego w Bytomiu) stanowi kontynuację odpowiednich działów przedwojennego Muzeum Śląskiego w Katowicach. Jedynie dwa działy: Archeologii i Przyrody mają jakiekolwiek podstawy, by wywodzić swe korzenie z jednostek organizacyjnych niemieckiego Górnośląskiego Muzeum Krajowego w Bytomiu: Dział Archeologii praktycznie jest niemalże w pełni kontynuacją niemieckiego Działu Prehistorii, zaś Dział Przyrody łączy po połowie tradycje i zbiory działów przyrodniczych polskiego (katowickiego) i niemieckiego (bytomskiego) muzeum.
W rozważaniach nad przyszłością muzealnictwa marszałkowskiego w województwie śląskim nie bez znaczenia jest ogrom zbiorów (2,4 mln eksponatów) i prestiż sąsiedniego, czeskiego Muzeum Ziemi Śląskiej w Opawie, którego zadaniem jest dokumentowanie i ochrona śląskiego dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego w Republice Czeskiej. Pozostawienie w takim sąsiedztwie obok siebie dwóch bliźniaczych instytucji muzealnych ze zbiorami bądź stosunkowo nikłymi (115 000 w Katowicach w supernowoczesnej siedzibie), bądź nie ustalonymi (podobno "zaniżone" 963 000 w Bytomiu, od wielu lat niemożliwe do policzenia) podległych temu samemu organizatorowi, może świadczyć jedynie o niezrozumieniu celów polskiej racji stanu oraz realnej szansy województwa śląskiego na stworzenie liczącej się w Polsce instytucji muzealnej, mającej możliwość konkurowania z placówkami zagranicznymi. Muzeum Ziemi Śląskiej w Opawie jest trzecim największym muzeum w Republice Czeskiej, po placówkach w Pradze (Muzeum Narodowe) i Brnie (Muzeum Ziemi Morawskiej). Warto przy tym uświadomić sobie, że liczba eksponatów zgromadzonych we wszystkich muzeach w Polsce wynosi zaledwie 15,7 mln (dane GUS), co wobec przeszło 65 mln w muzeach Republiki Czeskiej (dane Centralnej Ewidencji Zbiorów RCz) dowodzi, jak istotne dla Polski jest tworzenie dużych, nowoczesnych placówek, które będą w stanie efektywnie promować polskie i regionalne (w tym przypadku śląskie) dziedzictwo kulturowe i przyrodnicze na arenie międzynarodowej.
Ponadto uważam, że samorząd Bytomia jest moralnie zobowiązany do utworzenia własnej, odrębnej od Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu, instytucji muzealnej (np. Muzeum Historii Bytomia), której zadaniem powinno być rzetelne i planowe dokumentowanie dziedzictwa kulturowego tego miasta, z koniecznym uwzględnieniem powojennego wkładu Kresowian. Zadanie to było realizowane planowo w latach 1910-1945 w Muzeum Bytomskiego Towarzystwa Historyczno-Muzealnego, potem Muzeum Miejskim, a później w Dziale Etnografii i Dziejów Miasta Górnośląskiego Muzeum Krajowego w Bytomiu. W powojennych warunkach zaś zeszło na jeden z ostatnich punktów planu kolekcjonerskiego Muzeum Śląskiego w Bytomiu, a potem Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu. Przejściowo funkcjonował odrębny Miejski Dom Tradycji "Ul", który obok głównego zadania, tj. dokumentowania dziejów polskości Bytomia, zbierał również eksponaty bytomskie niemieckiego pochodzenia, jednak w momencie włączenia tej instytucji do Działu Historii Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu, tematyka ta uległa ponownej marginalizacji, o czym dobitnie świadczy chociażby brak stałej ekspozycji poświęconej dziejom Bytomia, której mieszkańcy miasta oczekują od wielu lat. Nikłe efekty przyniosła skromna działalność Działu Historii Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich, który zamiast ścisłej współpracy z organizacjami Kresowian, przez lata dryfował po akwenie wyizolowanym z rzeczywistości społecznej, jedynie efemerycznie korzystając z pomocy nielicznych członków bytomskiego oddziału Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich. Istniejąca przy Miejskiej Bibliotece Publicznej Pracownia Historii Bytomia i Informacji Regionalnej w zaledwie kosmetycznym stopniu zapełnia istniejącą lukę, choć w przypadku powołania muzeum miejskiego, stanowiłaby cenny element organizacyjny, uzupełniający kolekcje dotyczące Bytomia przejęte z humanistycznych działów merytorycznych i biblioteki obecnego Muzeum Górnośląskiego. Niezaspokojone potrzeby w zakresie dokumentowania i skutecznej ochrony dziedzictwa kulturowego Bytomia od lat zgłaszają coraz liczniejsze organizacje pozarządowe, co wciąż pozostaje bez należytego wsparcia ze strony władz miasta.
Do wyboru pozostaje więc albo kontynuowanie anachronicznego podziału z Międzywojnia na dwa niemalże identyczne muzea i związanych z nim, ciągnących się od lat kłótni o prawo własności zbiorów oraz postępująca marginalizacja Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu, albo stworzenie nowoczesnego, obfitującego w zbiory i połączone fachowe kadry Muzeum Śląskiego w Katowicach z prężnym, korzystającym z obfitych dotacji oddziałem w Bytomiu (z perspektywą przekształcenia w samodzielne, wyspecjalizowane muzeum) oraz nowego muzeum miejskiego, mających możliwość rzetelnego kontynuowania dotąd realizowanych i kreowania nowych zadań, pełniej i znacznie lepiej zaspakajających potrzeby społeczeństwa Bytomia, województwa śląskiego i polskiego muzealnictwa.
Zamiast jednego, niezwykle trudnego w reformowaniu (o ile jest to jeszcze możliwe) Muzeum Górnośląskiego, istnieje szansa na powstanie w Bytomiu dwóch nowoczesnych placówek, które nie przeszkadzając sobie wzajemnie, komplementarnie i atrakcyjnie poszerzą ofertę kulturalną w mieście i regionie.
(-) Tadeusz B. Hadaś

wolontariusz (w latach 1988-1999) i były pracownik merytoryczny Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu (w latach 2000-2013)