Bytom : I powstanie śląskie - 16 sierpnia przypada 95. rocznica I powstania śląskiego.
Dzisiaj, 16 sierpnia, przypada 95. rocznica wybuchu I powstania śląskiego, które rozpoczęło drogę do przyłączenia Górnego Śląska do Polski. Jak wyglądały przygotowania do walk i jaką rolę w nich odegrali mieszkańcy Bytomia?
Wszystko zaczęło się w lutym 1919 roku, gdy po namowach Naczelnej Rady Ludowej, w Bytomiu utworzono Polską Organizację Wojskową Górnego Śląska. W pierwszych miesiącach działania starano się zorganizować broń potrzebną w przypadku ewentualnej walki zbrojnej. Nie było to trudne zadanie. Po demobilizacji po I wojnie światowej oddziały niemieckie sprzedawały uzbrojenie za bezcen. Rozluźnienie w szeregach sił niemieckich ułatwiało również kradzieże broni i amunicji z bytomskich koszar Grenzschutzu. Członkowie Polskiej Organizacji Wojskowej, podając się za ogrodników, wywozili karabiny i granaty na wózkach z gnojem bądź wynosili, ukrywając je pod płaszczami. Łatwość w zdobywaniu broni i stały wzrost liczebności POW sprawiły, że w szeregach organizacji coraz częściej mówiono o powstaniu.
Podczas jednej z narad ustalono, że walki rozpoczną się w drugi dzień świąt wielkanocnych, w nocy z 21 na 22 kwietnia 1919 r. Ostatecznie, za względu na obawy związane z bezpieczeństwem powracającej z Francji armii gen. Hallera, NRL zadecydowała o odwołaniu powstania.
Członkowie POW nie dawali jednak za wygraną. Dwa miesiące później wyznaczono nowy termin wybuchu powstania. Wszystkie oddziały miały rozpocząć atak w nocy z 21 na 22 czerwca. Jednak i tym razem polskie władze zablokowały plany powstańców. Decyzję o odwołaniu walk przekazał Wojciech Korfanty, w ostatniej chwili przylatując na Śląsk samolotem z Poznania. Po burzliwej naradzie cofnięto wydane rozkazy. Informacja o tym nie wszędzie dotarła w porę. W powiecie kozielskim zebrane oddziały zaczęły już wynosić ukrytą broń.
Powstanie doszło do skutku dopiero za trzecim razem. Decyzja o rozpoczęciu walk nie pochodziła ani od NRL, ani z ośrodków dyspozycyjnych POW w Strumieniu i Bytomiu. Okazało się, że inicjatywę przejęli działacze pochodzący z obozu dla uchodźców w Piotrowicach, którzy wyznaczyli datę rozpoczęcia walk w nocy z 16 na 17 sierpnia.
W obozie powstańczym zapanowała konsternacja. Na większości terytorium Śląska oddziały POW nie były przygotowane do walk. Walki podjęto jedynie w powiatach pszczyńskim i rybnickim. Informacja o rozpoczęciu działań dotarła do Bytomia kilka godzin później. Niemal w tej samej chwili dotarł również rozkaz wstrzymania walk, wydany przez władze centralne. Tym razem powstania nie dało się jednak zatrzymać.
Dowództwo nad oddziałami w powiecie bytomskim przejął Jan Lortz, wydając rozkaz do rozpoczęcia walk. Po początkowych sukcesach - zajęciu Łagiewnik i Szombierek - ze względu na przewagę militarną sił niemieckich powstańcy musieli się wycofać. Część z nich, w obawie przed represjami, opuściła Śląsk, przedostając się na tereny państwa polskiego. Powrócili jednak już niecały rok później, by ponownie sięgnąć po broń.
fot. Arac Muzeum Górnośląskie w Bytomiu
Zbiórka Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska powiatu bytomskiego przed I powstaniem
Debata prezydencka o Gdyni. Aleksandra Kosiorek versus Tadeusz Szemiot
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?