Bytom: Budynek modernistycznej bramowej nastawni kolejowej „Bt" zabytkiem? Jest odwołanie od decyzji

Właścicielem obiektu jest PKP PLK. Jednakże z uwagi na prowadzoną obecnie przez PKP PLK modernizację linii kolejowej Chorzów Batory - Bytom - Nakło Śląskie miał on zostać wyburzony. Sprzeciwili się temu bytomscy społecznicy ze Stowarzyszenia na Rzecz Zabytków Fortyfikacji „Pro Fortalicium” (już w maju 2021 roku Stowarzyszenia „Pro Fortalicium” złożyło wniosek o wszczęcie postępowania mającego na celu wpis nastawni do rejestru zabytków) i Stowarzyszenia „Miasto dla Mieszkańców”, a miasto zaproponowało przeniesienie nastawni w miejsce, gdzie mogłaby służyć mieszkańcom jako obiekt historyczny.

Sprawę dworca PKP w Bytomiu i rzeczonej nastawni bramowej monitoruje na bieżąco Dariusz Pietrucha, historyk, społecznik i prezes Stowarzyszenia na Rzecz Zabytków Fortyfikacji „Pro Fortalicum”, a informacjami na bieżąco dzieli się z internautami za pośrednictwem mediów społecznościowych.

Od września nastawnia bramowa w rejestrze zabytków

Po wielu miesiącach oczekiwania udało się. Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Katowicach poinformował, że 30 września 2022 r. po ponownym rozpatrzeniu sprawy, do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego pod numerem A/850/2022 został wpisany budynek modernistycznej bramowej nastawni kolejowej „Bt”, pochodzącej z lat 30. XX wieku. Obiekt został bowiem zaprojektowany i zbudowany w 1935 roku, czyli w okresie, w którym Bytom znajdował się jeszcze w granicach III Rzeszy. Posiada formę dwubryłową. W niższej, jednokondygnacyjnej część znajdują się pomieszczenia warsztatowo-techniczne, z kolei w wyższa, nadwieszonej nad torami kolejowymi i wspartej na stalowym filarze - pomieszczenie tzw. nastawnicowni. To tam znajdują się pulpity nastawcze do sterowania ruchem kolejowym. Do rejestru wpisano także suwakowe urządzenia sterowania ruchem kolejowym, które stanowią wyposażenie nastawni. Decyzja nie jest jednak jeszcze prawomocna z kilku powodów.

- Wpisanie całego budynku nastawni bramowej „Bt” do rejestru zabytków, jak również decyzja PKP PLK o zaprojektowaniu układu torowego stacji w Bytomiu tak, aby zachować nastawnię w nienaruszonym stanie, oznacza, że ten historyczny obiekt nie tylko zostanie uratowany, ale pozostanie na swoim miejscu - podkreśla Michał Bieda, zastępca prezydenta Bytomia.

Wspomniany budynek modernistycznej bramowej nastawni kolejowej „Bt” ulokowany jest na terenie remontowanej obecnie stacji kolejowej w Bytomiu. Jeżeli decyzja o wpisie do rejestru zabytków uprawomocni się, wówczas ochroną objęty będzie budynek bramowej nastawni kolejowej „Bt”, w obrysie jej murów zewnętrznych, wraz z jej integralną nadwieszoną częścią nad torowiskiem, wraz z filarami oraz z suwakowymi urządzeniami sterowania ruchem kolejowym, znajdującymi się w budynku tej nastawni, stanowiącymi jej wyposażenie.

Szybko okazało się, że początkowa euforia po ogłoszeniu tego komunikatu była przedwczesna, a los nastawni bramowej w Bytomiu nadal niepewny. Jak poinformował Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Katowicach, w dniu 20 października wpłynęło odwołanie jednej ze stron postępowania, tj. PKP PLK S.A. od decyzji WKZ z dnia 30.09.2022 r. o wpisie do rejestru zabytków bramowej nastawni kolejowej „Bt”, znajdującej się na stacji kolejowej w Bytomiu.

- Odwołanie rozpatrzy Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego – potwierdza przedstawiciel WUOZ w Katowicach.

Przypomnijmy, że Wojewódzki Konserwator Zabytków sprawą nastawni zajmuje się już od dłuższego czasu. Zgodnie z decyzją podjętą 20 lipca 2021 roku do rejestru zabytków została wpisana jedynie nadwieszona stalowa część nastawni bez parterowego pawilonu i kubatury klatki schodowej. Jednakże decyzję tę uchylił Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego ze względu na to, że wątpliwości MKiDN wzbudziło nieujęcie murowanej części obiektu. Sprawę przekazano do ponownego rozpatrzenia przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Ten z kolei 30 września 2022 roku wydał kolejną decyzję, zgodnie z którą do rejestru zabytków wpisano cały obiekt nastawni, czyli jej metalową część i murowaną.

- Objęcie ochroną konserwatorską jedynie części obiektu budowlanego, tj. nadwieszonej konstrukcji stalowej wraz ze stalowymi filarami, byłoby niezasadne, gdyż jest ona powiązana ze strukturą murowaną w sposób zapewniający jej konstrukcyjną stabilność oraz przesądzający o jej charakterystycznej formie bramowej nastawni kolejowej. Cały obiekt powstał w tym samym czasie, jako spójne założenie, którego zachowanie w całości leży w interesie społecznym, jako zabytek architektury i budownictwa – zapisano w podjętej 30 września decyzji Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w sprawie wpisania do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego.

Sprawa wpisu do rejestru zabytków jest rozwojowa. O kolejnych etapach będziemy informować.